Perdana Menteri Anwar Ibrahim dan Presiden Amerika Syarikat Donald Trump menandatangani satu perjanjian perdagangan dua hala pada Ahad lalu yang dikatakan bakal meningkatkan aktiviti ekonomi antara kedua-dua negara.
Namun begitu, pengkritik berpendapat bahawa langkah ini akan menjejaskan perdagangan Malaysia dengan negara lain — khususnya China.
Malaysiakini meneliti lebih mendalam kandungan perjanjian tersebut untuk memahami hujah di sebaliknya.
Mengikut Dasar Perdagangan AS
Antara terma paling jelas yang boleh menjejaskan perdagangan Malaysia-China terkandung dalam Artikel 5.1 perjanjian itu.
Klausa pertama menyatakan bahawa sekiranya Amerika Syarikat mengenakan tarif, kuota, larangan, atau sekatan perdagangan terhadap mana-mana negara bagi melindungi keselamatan ekonomi dan nasionalnya, Malaysia juga perlu mengambil tindakan serupa atau bersetuju dengan garis masa untuk berbuat demikian.
Sementara itu, klausa kedua mewajibkan Malaysia mengambil tindakan terhadap syarikat milik atau dikawal oleh negara lain yang beroperasi di Malaysia — jika syarikat tersebut mengeksport barangan ke AS di bawah harga pasaran, meningkatkan eksport ke AS secara mendadak, atau menjejaskan eksport AS ke Malaysia mahupun ke negara lain.
Walaupun tidak menyebut mana-mana negara secara spesifik, bahasa yang digunakan dalam Artikel 5.1 jelas menyasarkan China, yang sering dituduh Trump sebagai penyebab ketidakseimbangan ekonomi AS.
Had Ke Atas Kebebasan Ekonomi Malaysia
Selain itu, Artikel 3.3 mewajibkan Malaysia untuk berunding dengan AS sebelum menandatangani sebarang perjanjian perdagangan digital baharu dengan negara lain yang boleh menjejaskan kepentingan Amerika.
Ini dianggap sebagai satu bentuk sekatan terhadap kebebasan ekonomi Malaysia.
Isu “Origin Washing”
“Origin washing” merujuk kepada amalan menukar asal usul produk bagi mengelak sekatan perdagangan atau tarif tertentu — sesuatu yang sering dituduh AS dilakukan oleh China.
Perjanjian Malaysia-AS ini turut memasukkan beberapa langkah untuk mengatasi isu tersebut.
Artikel 4 menetapkan bahawa jika manfaat perjanjian ini mengalir secara tidak seimbang kepada negara ketiga, kedua-dua pihak boleh menggubal peraturan asal-usul produk (rules of origin) bagi memastikan manfaat utama hanya kepada AS dan Malaysia.
Seksyen 5.3 pula mewajibkan Malaysia menggubal undang-undang domestik bagi membanteras transshipment (pemindahan barangan bagi elak tarif) serta menandatangani perjanjian kerjasama anti-penyelewengan tarif dengan AS.
Industri Nadir Bumi
Satu lagi aspek penting yang memberi kesan kepada China ialah berkaitan eksport mineral nadir bumi Malaysia.
Dalam Lampiran III perjanjian tersebut, yang memperincikan komitmen Malaysia, dinyatakan di bawah Artikel 6.2 bahawa eksport mineral kritikal dan nadir bumi ke AS tidak boleh disekat.
Malaysia juga perlu bekerjasama dengan syarikat-syarikat Amerika untuk mempercepat pembangunan industri nadir bumi dan mineral kritikal tempatan.
China kini merupakan pengeluar dan pemproses nadir bumi terbesar dunia — bahan penting untuk industri automotif, pertahanan, dan teknologi tinggi AS.
Dengan perjanjian ini (yang turut ditandatangani AS dengan Thailand), pergantungan Washington terhadap nadir bumi dari China dijangka berkurang.
Namun, Artikel 5.2 turut mengkehendaki Putrajaya berunding dengan Washington sebelum membuat sebarang pelaburan dalam sektor mineral kritikal atau infrastruktur penting — sesuatu yang mungkin menghalang syarikat berpangkalan di China.
Kepentingan China kepada Malaysia
China secara konsisten merupakan rakan dagang terbesar Malaysia.
Pada tahun 2024, jumlah perdagangan dua hala Malaysia-China mencecah RM484 bilion, dengan eksport Malaysia berjumlah RM187.67 bilion — bersamaan 11 peratus daripada KDNK.
Namun, Amerika Syarikat juga merupakan rakan dagang utama.
Pada tahun sama, AS malah mengatasi China sebagai pasaran eksport terbesar Malaysia, dengan nilai keseluruhan RM198.65 bilion.
Penyokong perjanjian perdagangan Malaysia-AS berhujah bahawa ia penting untuk melindungi eksport Malaysia daripada tarif timbal balik (reciprocal tariffs) yang kini ditetapkan pada kadar 19 peratus.
Walau bagaimanapun, eksport utama seperti semikonduktor dan minyak sawit masih dikecualikan daripada tarif tersebut.
